Inleiding
Kosteneffectiviteitsanalyses (KEA) gebruik je om te kijken hoe de kosten van beleidsopties zich verhouden tot de mate waarin het beoogde doel wordt bereikt. Deze methode gebruik je in de beleidsvoorbereidende fase. De methode helpt bij het maken van doelmatige beleidskeuzes. De belangrijkste vraag die je met een KEA kan beantwoorden, is:
- Welke beleidsoptie realiseert het grootste doelbereik tegen de laagste kosten?
Wat is een kosteneffectiviteitsanalyse?
Met een kosteneffectiviteitsanalyse (KEA) bereken je de kosten van verschillende beleidsopties om een bepaalde beleidsuitkomst bereiken. Bijvoorbeeld: van drie verschillende beleidsopties, welke realiseert de meeste reductie in CO2 uitstoot tegen de laagste kosten? Een KEA weegt dus niet alle maatschappelijke kosten en baten, maar beperkt zich tot het beoogde beleidseffect en de kosten. Verschillende beleidsopties kun je op deze manier vergelijken op basis van de kosten en het doelbereik. De uitkomsten zeggen iets over de verwachte doelmatigheid van beleidsopties.
Toepassingsgebied
KEA’s kun je toepassen op (bijna) ieder denkbaar beleidsterrein.
KEA’s gebruik je in de beleidsvoorbereiding als je de verhouding wil weten tussen de kosten van een beleidsoptie en het beoogde beleidseffect. Je ambitie is dus niet om het totaalplaatje van alle maatschappelijke kosten en baten in beeld te krijgen zoals bij een MKBA. Gebruik de KEA dus alleen als de overwogen beleidsopties weinig van elkaar verschillen in het creëren van neveneffecten. Overweeg een KEA in plaats van een MKBA als het halen van het beleidsdoel een harde verplichting betreft (zoals voldoen aan een wettelijk norm).
Uitvoering
Een KEA wordt in de uitvoering soms beschouwd op een beperkte vorm van een MKBA. Let hierbij wel op, met een KEA worden duidelijk andere vragen beantwoord dan met een MKBA. De Algemene MKBA-leidraad van het CPB biedt aanwijzingen voor het uitvoeren van zowel MKBA’s als KEA’s.
De richtlijn voor het uitvoeren van economische evaluaties in de gezondheidszorg van Zorginstituut Nederland kan je helpen bij het uitvoeren van KEA’s op het gebied van de zorg.
Beperkingen
KEAs kunnen een aantal beperkingen hebben, waardoor je geen complete afweging kunt maken. Twee belangrijke beperkingen zijn:
- Geen zicht op neveneffecten. Door de focus op één beoogd effect blijven de mogelijke neveneffecten van de beleidsvarianten die je vergelijkt buiten beeld. Het kan zijn dat de goedkoopste optie om een gewenst effect te realiseren door schadelijke neveneffecten niet de beste optie is. Inventariseer van tevoren welke neveneffecten er mogelijk optreden, en in welke mate deze neveneffecten belangrijk zijn voor de besluitvorming.
- Geen totaalscore. Doordat er geen totaaloverzicht van de effecten wordt gemaakt, kan ook geen totaalscore worden gegeven . Met een KEA kan bijvoorbeeld dus wel bekeken worden welke infrastructuurverbetering tegen de laagste kosten het meeste reistijd bespaart, maar niet of het geheel van batenposten in verhouding staat tot de (financiële én maatschappelijke) kosten. Met een MKBA kan dat wel.